موقعیت جغرافیایی:
منطقه آستانه بین طولهای جغرافیایی ´۲۵ °۴۹ الی ´۱۹ °۴۹و عرضهای جغرافیایی ´۵۵ °۳۳الی´۴۴ °۳۳ واقع است و مساحت آن ۳۱۰ کیلومتر مربع است. شهرستان آستانه با جمعیتی برابر با ۶۰۰۰ نفر (در سال ۱۳۶۲) بزرگترین مجتمع مس******ی منطقه ومرکز آن می باشد .دهکدهای اطراف منطقه عبارتند از: سر سختی, قلعه آقا حمید, ظهیر آباد , ده داود و پاکل . آستانه در ۴۰ کیلو متری جنوب غرب اراک قرار گرفته راه آن از ۲۰ کیلو متری جاده اراک_ملایر به سمت جنوب منشعب میشود.این راه تا شازند در ۳۶ کیلو متری اراک آسفالته است .
ارتفاع منطقه از سطح دریا ۲۰۰۰ متر است .خط راه آهن تهران _خرمشهر از این منطقه میگذرد و در ایستگاه شازند ۶ کیلو متری شمال آستانه و نور آباد واقع در ۶ کیلو متری جنوب آستانه توقف دارد .بعلاوه قطارهای محلی نیز وجود دارد که مردم را جابجا میکند . از جاده های خاکی درجه یک منطقه یکی جاده ایست که از شازند , آستانه , سر سختی , پاکل و چال هم می گذرد و ده کده های دیگر منطقه را به هم مرتبط میکند. در منطقه طلا دار فقط یک جاده جیپ رو وجود دارد که از شمال باغهای عروسنه از دامنه کوه می گذرد وتا نزدیکی کوه شیرمرد ادامه دارد . البته این راه قابل استفاده نیست و نیاز به بازسازی دارد.
زمین شناسی:
سن سنگهای منطقه به تریاس فوقانی _ژوراسیک برمیگردد. قدیمی ترین سنگهای آن ماسه سنگ , شیل و اسلیتها هستند که گسترش و ضخامت زیادی دارند و توده گرانیتی منطقه از داخل این سری سنگها بیرون زده است و در اطراف خود هاله دگرگونی به صورت هورنفلس و اسلیت به وجود آورده.از سنگهای منطقه فسیلی بدست نیامده.ولی در نواحی مجاور فسیلهایی کشف و گزارش شده اند که از روی سن آنها سن سنگهای منطقه تخمین زده شده. در شمال شرق منطقه مورد مطالعه رسوبات کرتاسه با دگر شیبی زاویه دار در روی شیلها و ماسه ها وماسه سنگهای ژوراسیک قرار گرفته اند . این سنگها بیشتر کربناته و مربوط به کرتاسه میانی میباشند. کرتاسه زیرین ظاهرا وجود ندارد و به نظر میرسد که تا اواسط کرتاسه فاز فرسایشی وجود داشته که مشخصه آن ماسه سنگ دانه ریز متراکم مایل به سبز و به طور محلی کنگلومرای بین لایه ای است که به طور دگر شیب در روی شیلهای ژوراسیک قرار دارد.توده نفوذی آستانه مساحتی در حدود ۲۵ کیلومتر مربع دارد . این توده از انواع مختلف سنگهای نفوذی تشکیل شده که عبارتند از: (۱) گرانیت بیوتیت دار (۲)گرانو دیوریت (۳)رگه هایی از نوع آپلیت , سنگهای ولکانیکی اسیدی و غیره (۴)رگه ها و عدسیهای آپلیتی حاوی لکه های تورمالین (۵)گرانیت تورمالین دار (۶)میکرو گرانیت آلتره (۷)رگه ها و عدسیهای کوارتزدار.
سنگ مادر طلای آستانه میکرو گرانیت تجزیه شده است که بصورت رگه های کوچک و بزرگ تا حداکثر ضخامت ۲۰ متر در کوه شیرمرد و کوه پشت یالان واقع در شرق شیرمرد دیده میشود . در نمونه دستی این سنگ متبلور, دانه ریز , برنگ صورتی مایل به قرمز حاوی بلورهای درشتی است که اندازه آنها تا یک سانتیمتر میرسد . این پور فیری ها احتمالا بلورهای پلاژیوکلاز بوده که در اثر آلتراسیون بکلی ساختمان خود را از دست داده و تغییر رنگ در آنها حاصل شده و به رنگ قهوه ای در آمده اند . این سنگ خرد شده است و نفوذ محلولهای آهن دار در محل شکستگیها در آن مشهود است . در مقطع نازک کانیهای اصلی سنگ را کوارتز و فلدسپات تشکیل میدهند که فلدسپات آن بشدت تجزیه شده بطوری که گاهی محدوده فلدسپاتها مشخص نیست و جای آن را کانی های سریسیت و کلریت پر کرده اند . همچنین در محل شکستگیها ترکیبات آهن دار وارد شده و حتی در امتداد ماکل فلدسپاتها نفوذ کرده و در این نقاط نیز بین سریسیتها و کلریتها تیغه های ظریف میکای آهن دار رشد کرده است .
نتایجی که از مطالعه مقاطع صیقلی حاصل شد مشخص نمود که این سنگ حاوی ذرات ریز طلا است و طلا در میان بلورهای سریسیت قرار گرفته است .در نتیجه میتوان گفت که عامل آلتراسیون (محلولهای گرمابی)سنگ مادر و تجزیه کننده فلدسپاتها حاوی طلا بوده و ذرات طلا را در میان بلورهای سریسیت قرار داده .
در سنگ مادر طلا که همان میکروگرانیت آلتره است با چشم غیر مسلح کانه ای دیده نمیشود و فقط ترکیبات آهن دار را میتوان در روی نمونه تشخیص داد ولی به وسیله مطالعه میکروسکوپی کانه های زیر تشخیص داده شده اند
۱)پیریت :بصورت بلورهای ریز با شکل هندسی منظم که اغلب آنها سالم و بندرت آلتره شده اند.
۲) کالکوپیریت : به صورت ذرات بسیار ریز که فاقد شکل هندسی منظم میباشد.
۳) ایلمنیت : بصورت دانه های پهن با دانه بندی متوسط میباشد .
۴) مولیبدنیت : بشکل بلورهای منشوری مشاهده میگردد.
۵) طلا به صورت دانه های ریز با شکل هندسی نامنظم دیده میشود که بشکل ورقه های پهن و نازک می باشد در مطالعات میکروسکوپی ماگزیمم ابعاد طلا ۱۰ میکرون ذکر شده ولی در نمونهایی که از آبراهه ها برداشت و شستشو داده شده ذرات طلا تا سه میلیمتر نیز مشاهده گردیده .
فعالیتهای اکتشافی انجام شده:
مطالعات اولیه در این محدوده در سال ۷۱ - ۱۳۷۰ تحت پایان نامه کارشناسی ارشد آقای دکتر رشید نژاد عمران به شرح زیر صورت گرفت:
- برداشت ۲۴۸ نمونه کانی سنگین
- برداشت ۲۰۵ نمونه سنگی از رگه های کوارتزی و بر اساس تفکیک سنگ شناسی
- حفر ۶ حلقه چاهک و برداشت ۱۱۲ نمونه از آنها
بر اساس مطالعات صورت گرفته کانسار مورد نظر مس و طلا به صورت رگههای سیلیسی در درون واحد گرانیتی همراه با پاراژترهای پیریت، کالکو پیریت، کولیت، مالاکیت، فیروز و اکسید آهن معرفی شده است . بیشترین عیار در رگههای سیلیسی بین ۳۵- ۱۳ گرم در تن و میانگین عیار طلا در نمونههای برداشت شده از چاهکها ۱۵ /۰ گرم در تن گزارش شده است . مطالعات بعدی در سال ۷۶- ۱۳۷۵ بر اساس پایان نامه کارشناسی ارشد آقای احمد احمدی شاد به شرح زیر می باشد :
- برداشت ۵۰ نمونه کانی سنگین (بر این اساس ۲ محدوده آنومالی بازو و خالی معرفی گریده است.
- برداشت ۶۰۰ نمونه سنگی در محدوده ای به وسعت ۳۰۰ هکتار از ۲۳ پروفیل، در شبکه ۱۰۰ × ۵۰ (عیار نمونه های بر داشت شده ۳ ppb تا ۳ ppm بوده که در یک نقطه عیار ۱۰ ppm گزارش شده است.
در ادامه ۵۴ نمونه سنگی ( هر ۲ متر یک نمونه ) از منطقه باغو در امتداد رگههای سیلیسی طی ۱۸ پروفیل برداشت گردید، که میانگین عیار در رگه های سیلیسی ۲/۶ گرم در تن طلا و ۳۲۶۷ گرم در تن مس و در کمر بالا و کمر پایین به ترتیب ۱/۰ و ۴/۰ گرم در تن طلا و ۹۳۰ و ۱۰۰۶ گرم در تن مس گزارش شده است .همچنین ۳۵ نمونه ( هر ۱۰ متر یک نمونه ) از زونهای دگرسانی اطراف رگه ها برداشت گردید که مقدار طلا در آنها ۱/۰ گرم در تن گزارش شده است (نمونههای بر داشت شده از رگههای کوچک تورمالیندار ۱/۰ تا ۲/۵ گرم در تن طلا داشته است ).بر این اساس ذخیره احتمال طلا تا عمق ۲۰۰ متر ۱۰۰۰ کیلو گرم پیش بینی شده است، که به طریق روباز قابل استخراج می باشد .
در ادامه مطالعاتی نیز طی سالهای ۷۷- ۱۳۷۵ توسط شرکت طلای ایران و تحت پایان نامه آقای تاج الدین، در محدوده دارستان صورت گرفته است که به شرح زیر می باشد:
- برداشت ۵ نمونه از رگههای سیلیسی کانهدار جهت مطالعه کانیها به روش الکترومیکروپروب ( SEM )
- برداشت ۷ نمونه جهت تهیه مقاطع دو بر صیقلی و مطالعات میکروترومتری سیالات درگیر
- بر داشت ۱۱۱ نمونه از بخش های کانه دار و دگرسان شده جهت آنالیز طلا و مس ( بیشترین عیار ۳/۲۷ و کمترین آن ۱/۰ گرم در تن گزارش شده است و میانگین عیار حدود ۳ گرم در تن می باشد.
- برداشت ۲۷ نمونه از بخش های کانه دار دگرسان ( ۲۱ نمونه از ۳ پروفیل لیتوژئوشیمیایی و ۶ نمونه بصورت پراکنده ) برای مطالعه عناصر Au Ag, , As ,Sb Te ,Mo Cu و مطالعه عناصر نادر خاکی ( بیشترین مقدار طلا ۸/۲۳ گرم در تن گزارش شده است.)
- برداشت ۳ نمونه از بخشهای کانهدار به منظور آنالیز عناصر Au,Ag,As,Sb,Mo,Cu به روش فعال ساز نوترونی و اسپکترومتری جرمی.
بر این اساس کانی زائی در اثر معدنی دارستان به صورت رگه سیلیسی سولفید – طلادار در زون دگرسانی سیلیسی می باشد، که در راستای یک گسل عادی با روند تقریباً شمالی – جنوبی قرار گرفته است .
دمای هموژنیزاسیون سیالات درگیر مورد مطالعه متعلق به رگه سیلیسی مس – طلادار دارستان تا ۴۹۵ درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است.
منبع : پایگاه ملی داده ها
منطقه آستانه بین طولهای جغرافیایی ´۲۵ °۴۹ الی ´۱۹ °۴۹و عرضهای جغرافیایی ´۵۵ °۳۳الی´۴۴ °۳۳ واقع است و مساحت آن ۳۱۰ کیلومتر مربع است. شهرستان آستانه با جمعیتی برابر با ۶۰۰۰ نفر (در سال ۱۳۶۲) بزرگترین مجتمع مس******ی منطقه ومرکز آن می باشد .دهکدهای اطراف منطقه عبارتند از: سر سختی, قلعه آقا حمید, ظهیر آباد , ده داود و پاکل . آستانه در ۴۰ کیلو متری جنوب غرب اراک قرار گرفته راه آن از ۲۰ کیلو متری جاده اراک_ملایر به سمت جنوب منشعب میشود.این راه تا شازند در ۳۶ کیلو متری اراک آسفالته است .
ارتفاع منطقه از سطح دریا ۲۰۰۰ متر است .خط راه آهن تهران _خرمشهر از این منطقه میگذرد و در ایستگاه شازند ۶ کیلو متری شمال آستانه و نور آباد واقع در ۶ کیلو متری جنوب آستانه توقف دارد .بعلاوه قطارهای محلی نیز وجود دارد که مردم را جابجا میکند . از جاده های خاکی درجه یک منطقه یکی جاده ایست که از شازند , آستانه , سر سختی , پاکل و چال هم می گذرد و ده کده های دیگر منطقه را به هم مرتبط میکند. در منطقه طلا دار فقط یک جاده جیپ رو وجود دارد که از شمال باغهای عروسنه از دامنه کوه می گذرد وتا نزدیکی کوه شیرمرد ادامه دارد . البته این راه قابل استفاده نیست و نیاز به بازسازی دارد.
زمین شناسی:
سن سنگهای منطقه به تریاس فوقانی _ژوراسیک برمیگردد. قدیمی ترین سنگهای آن ماسه سنگ , شیل و اسلیتها هستند که گسترش و ضخامت زیادی دارند و توده گرانیتی منطقه از داخل این سری سنگها بیرون زده است و در اطراف خود هاله دگرگونی به صورت هورنفلس و اسلیت به وجود آورده.از سنگهای منطقه فسیلی بدست نیامده.ولی در نواحی مجاور فسیلهایی کشف و گزارش شده اند که از روی سن آنها سن سنگهای منطقه تخمین زده شده. در شمال شرق منطقه مورد مطالعه رسوبات کرتاسه با دگر شیبی زاویه دار در روی شیلها و ماسه ها وماسه سنگهای ژوراسیک قرار گرفته اند . این سنگها بیشتر کربناته و مربوط به کرتاسه میانی میباشند. کرتاسه زیرین ظاهرا وجود ندارد و به نظر میرسد که تا اواسط کرتاسه فاز فرسایشی وجود داشته که مشخصه آن ماسه سنگ دانه ریز متراکم مایل به سبز و به طور محلی کنگلومرای بین لایه ای است که به طور دگر شیب در روی شیلهای ژوراسیک قرار دارد.توده نفوذی آستانه مساحتی در حدود ۲۵ کیلومتر مربع دارد . این توده از انواع مختلف سنگهای نفوذی تشکیل شده که عبارتند از: (۱) گرانیت بیوتیت دار (۲)گرانو دیوریت (۳)رگه هایی از نوع آپلیت , سنگهای ولکانیکی اسیدی و غیره (۴)رگه ها و عدسیهای آپلیتی حاوی لکه های تورمالین (۵)گرانیت تورمالین دار (۶)میکرو گرانیت آلتره (۷)رگه ها و عدسیهای کوارتزدار.
سنگ مادر طلای آستانه میکرو گرانیت تجزیه شده است که بصورت رگه های کوچک و بزرگ تا حداکثر ضخامت ۲۰ متر در کوه شیرمرد و کوه پشت یالان واقع در شرق شیرمرد دیده میشود . در نمونه دستی این سنگ متبلور, دانه ریز , برنگ صورتی مایل به قرمز حاوی بلورهای درشتی است که اندازه آنها تا یک سانتیمتر میرسد . این پور فیری ها احتمالا بلورهای پلاژیوکلاز بوده که در اثر آلتراسیون بکلی ساختمان خود را از دست داده و تغییر رنگ در آنها حاصل شده و به رنگ قهوه ای در آمده اند . این سنگ خرد شده است و نفوذ محلولهای آهن دار در محل شکستگیها در آن مشهود است . در مقطع نازک کانیهای اصلی سنگ را کوارتز و فلدسپات تشکیل میدهند که فلدسپات آن بشدت تجزیه شده بطوری که گاهی محدوده فلدسپاتها مشخص نیست و جای آن را کانی های سریسیت و کلریت پر کرده اند . همچنین در محل شکستگیها ترکیبات آهن دار وارد شده و حتی در امتداد ماکل فلدسپاتها نفوذ کرده و در این نقاط نیز بین سریسیتها و کلریتها تیغه های ظریف میکای آهن دار رشد کرده است .
نتایجی که از مطالعه مقاطع صیقلی حاصل شد مشخص نمود که این سنگ حاوی ذرات ریز طلا است و طلا در میان بلورهای سریسیت قرار گرفته است .در نتیجه میتوان گفت که عامل آلتراسیون (محلولهای گرمابی)سنگ مادر و تجزیه کننده فلدسپاتها حاوی طلا بوده و ذرات طلا را در میان بلورهای سریسیت قرار داده .
در سنگ مادر طلا که همان میکروگرانیت آلتره است با چشم غیر مسلح کانه ای دیده نمیشود و فقط ترکیبات آهن دار را میتوان در روی نمونه تشخیص داد ولی به وسیله مطالعه میکروسکوپی کانه های زیر تشخیص داده شده اند
۱)پیریت :بصورت بلورهای ریز با شکل هندسی منظم که اغلب آنها سالم و بندرت آلتره شده اند.
۲) کالکوپیریت : به صورت ذرات بسیار ریز که فاقد شکل هندسی منظم میباشد.
۳) ایلمنیت : بصورت دانه های پهن با دانه بندی متوسط میباشد .
۴) مولیبدنیت : بشکل بلورهای منشوری مشاهده میگردد.
۵) طلا به صورت دانه های ریز با شکل هندسی نامنظم دیده میشود که بشکل ورقه های پهن و نازک می باشد در مطالعات میکروسکوپی ماگزیمم ابعاد طلا ۱۰ میکرون ذکر شده ولی در نمونهایی که از آبراهه ها برداشت و شستشو داده شده ذرات طلا تا سه میلیمتر نیز مشاهده گردیده .
فعالیتهای اکتشافی انجام شده:
مطالعات اولیه در این محدوده در سال ۷۱ - ۱۳۷۰ تحت پایان نامه کارشناسی ارشد آقای دکتر رشید نژاد عمران به شرح زیر صورت گرفت:
- برداشت ۲۴۸ نمونه کانی سنگین
- برداشت ۲۰۵ نمونه سنگی از رگه های کوارتزی و بر اساس تفکیک سنگ شناسی
- حفر ۶ حلقه چاهک و برداشت ۱۱۲ نمونه از آنها
بر اساس مطالعات صورت گرفته کانسار مورد نظر مس و طلا به صورت رگههای سیلیسی در درون واحد گرانیتی همراه با پاراژترهای پیریت، کالکو پیریت، کولیت، مالاکیت، فیروز و اکسید آهن معرفی شده است . بیشترین عیار در رگههای سیلیسی بین ۳۵- ۱۳ گرم در تن و میانگین عیار طلا در نمونههای برداشت شده از چاهکها ۱۵ /۰ گرم در تن گزارش شده است . مطالعات بعدی در سال ۷۶- ۱۳۷۵ بر اساس پایان نامه کارشناسی ارشد آقای احمد احمدی شاد به شرح زیر می باشد :
- برداشت ۵۰ نمونه کانی سنگین (بر این اساس ۲ محدوده آنومالی بازو و خالی معرفی گریده است.
- برداشت ۶۰۰ نمونه سنگی در محدوده ای به وسعت ۳۰۰ هکتار از ۲۳ پروفیل، در شبکه ۱۰۰ × ۵۰ (عیار نمونه های بر داشت شده ۳ ppb تا ۳ ppm بوده که در یک نقطه عیار ۱۰ ppm گزارش شده است.
در ادامه ۵۴ نمونه سنگی ( هر ۲ متر یک نمونه ) از منطقه باغو در امتداد رگههای سیلیسی طی ۱۸ پروفیل برداشت گردید، که میانگین عیار در رگه های سیلیسی ۲/۶ گرم در تن طلا و ۳۲۶۷ گرم در تن مس و در کمر بالا و کمر پایین به ترتیب ۱/۰ و ۴/۰ گرم در تن طلا و ۹۳۰ و ۱۰۰۶ گرم در تن مس گزارش شده است .همچنین ۳۵ نمونه ( هر ۱۰ متر یک نمونه ) از زونهای دگرسانی اطراف رگه ها برداشت گردید که مقدار طلا در آنها ۱/۰ گرم در تن گزارش شده است (نمونههای بر داشت شده از رگههای کوچک تورمالیندار ۱/۰ تا ۲/۵ گرم در تن طلا داشته است ).بر این اساس ذخیره احتمال طلا تا عمق ۲۰۰ متر ۱۰۰۰ کیلو گرم پیش بینی شده است، که به طریق روباز قابل استخراج می باشد .
در ادامه مطالعاتی نیز طی سالهای ۷۷- ۱۳۷۵ توسط شرکت طلای ایران و تحت پایان نامه آقای تاج الدین، در محدوده دارستان صورت گرفته است که به شرح زیر می باشد:
- برداشت ۵ نمونه از رگههای سیلیسی کانهدار جهت مطالعه کانیها به روش الکترومیکروپروب ( SEM )
- برداشت ۷ نمونه جهت تهیه مقاطع دو بر صیقلی و مطالعات میکروترومتری سیالات درگیر
- بر داشت ۱۱۱ نمونه از بخش های کانه دار و دگرسان شده جهت آنالیز طلا و مس ( بیشترین عیار ۳/۲۷ و کمترین آن ۱/۰ گرم در تن گزارش شده است و میانگین عیار حدود ۳ گرم در تن می باشد.
- برداشت ۲۷ نمونه از بخش های کانه دار دگرسان ( ۲۱ نمونه از ۳ پروفیل لیتوژئوشیمیایی و ۶ نمونه بصورت پراکنده ) برای مطالعه عناصر Au Ag, , As ,Sb Te ,Mo Cu و مطالعه عناصر نادر خاکی ( بیشترین مقدار طلا ۸/۲۳ گرم در تن گزارش شده است.)
- برداشت ۳ نمونه از بخشهای کانهدار به منظور آنالیز عناصر Au,Ag,As,Sb,Mo,Cu به روش فعال ساز نوترونی و اسپکترومتری جرمی.
بر این اساس کانی زائی در اثر معدنی دارستان به صورت رگه سیلیسی سولفید – طلادار در زون دگرسانی سیلیسی می باشد، که در راستای یک گسل عادی با روند تقریباً شمالی – جنوبی قرار گرفته است .
دمای هموژنیزاسیون سیالات درگیر مورد مطالعه متعلق به رگه سیلیسی مس – طلادار دارستان تا ۴۹۵ درجه سانتی گراد اندازه گیری شده است.
منبع : پایگاه ملی داده ها